Acht tips om een goede luisteraar te worden
Het gesprek voeren met iemand die mentale klachten ervaart kan lastig zijn. Bijvoorbeeld omdat je bang bent dat het ongemakkelijk wordt, je niet precies weet wat je voor diegene kunt betekenen of hoe je moet reageren. Voor de verteller kan het ook moeilijk zijn: diegene moet zich erg kwetsbaar opstellen zonder te weten hoe er gereageerd wordt op wat ze vertellen. Een goed gesprek kan echter enorm opluchten en iemand verder helpen in hun herstel, of een prettig gevoel geven omdat iemand zich gezien en gehoord voelt. Als er niemand (goed) naar je luistert kan dat leiden tot eenzaamheid, isolement en onzekerheid.
“Aanhoren is niet hetzelfde als luisteren. Als iemand echt naar je luistert voel je je gezien en gehoord.”
Luister Eens-ambassadeur
We hebben aan de Luister Eens-ambassadeurs, dat zijn ervaringsdeskundigen met (een geschiedenis van) mentale klachten, gevraagd waar zij tegenaan lopen in het voeren van gesprekken over hun mentale gezondheid. Daar kwamen onderstaande tips en inzichten uit voort. We hopen dat deze tips je helpen om meer open en vertrouwde gesprekken te voeren over de mentale gezondheid van iemand anders, of die van jezelf. Heb je de tips gebruikt? Of heb je tips voor óns? Dat horen we graag. Neem dus vooral contact met ons op via onze website of social media.
Succes met luisteren!
1. Toon oprechte interesse in de ander.
Heb aandacht voor diegene als individu en geef in eerste instantie vooral ruimte aan hun verhaal. Stel daarna veel open vragen en vraag door. Het is oké om te vragen of je iets goed begrepen hebt. Als je merkt dat iemand ergens liever niet over doorvertelt kun je het gesprek een andere richting geven.
2. Kom niet direct met oplossingen of advies.
Geef alleen advies als je gesprekspartner aangeeft daar behoefte aan te hebben. Je kunt degene die vertelt anders het gevoel geven dat hun probleem er niet mag zijn of dat jij beter weet hoe ze het kunnen oplossen dan zijzelf. Ook als dat zo is, is het moment waarop iemand zich kwetsbaar opstelt niet het juiste moment om dat met hen te delen. Je gesprekspartner heeft zelf al veel over hun probleem nagedacht. De kans is daarom groot dat het advies dat je (met goede bedoelingen) geeft al bedacht is door henzelf. Daardoor lijkt het dat je het probleem niet écht begrijpt en kan het zelfs lijken dat je je gesprekspartner niet serieus neemt.
3. Bied ruimte voor ongemak, hevige emoties of moeilijke situaties.
Soms zijn die er nou eenmaal. Als je even niets weet te zeggen, zit dan samen met het ongemak. Soms is niets zeggen ook prima, of zeggen dat je niet precies weet wat je moet zeggen. Je geeft de verteller dan alsnog het gevoel dat diegene zich kwetsbaar op kan stellen in jouw bijzijn en dat je aandacht voor hen hebt.
4. Probeer geen oordeel te vellen en leg geen denkbeelden op aan je gesprekspartner.
Sta open voor verschillen en leg je normen en waarden niet op aan de ander. Wees je bewust van je eigen denkbeelden over mentale klachten. Iedereen heeft zijn eigen referentiekaders – het is goed om je daar bewust van te zijn tijdens het gesprek.
5. Vraag waar de verteller behoefte aan heeft.
Bijvoorbeeld: wil je advies of heb je liever dat ik gewoon naar je luister? Neem hun behoeften serieus, ook als je zelf denkt dat dat misschien niet is waar ze op dat moment het meest mee geholpen zijn. Mocht iemand hulp willen maar je denkt niet dat je de geschikte persoon bent om te helpen, verwijs dan door. Stel bijvoorbeeld voor dat de ander een keer in gesprek gaat met de huisarts.
6. Begin niet meteen over je eigen ervaringen.
Je wilt misschien laten zien dat je de ander begrijpt door te vertellen over vergelijkbare gevoelens of ervaringen. Het risico is echter groot dat je het gesprek hiermee overneemt en de ander niet de ruimte biedt om hun verhaal kwijt te kunnen, of voor hen invult wat ze ervaren of bedoelen.
7. Neem de tijd en kom er later op terug.
Als je navolging geeft aan het gesprek toon je aan de ander dat je hebt geluisterd en hebt ingezien dat ze ergens mee zitten dat niet direct verdwenen is. Bovendien weten ze dan dat ze bij je terug kunnen komen om het erover te hebben.
8. Oefening baart kunst
Goed luisteren is een vaardigheid. Alleen weten hoe je goed luistert is dus niet genoeg—het vereist ook oefening. Gespreksstarters en scherpe vragen kunnen het makkelijker maken om luisteren in de praktijk te brengen.
- Alles Goed heeft een kaartspel om psychische kwetsbaarheid bespreekbaar te maken op een laagdrempelige, open en speelse manier.
- Een Steekje Los? is een bordspel om samen in gesprek te gaan over psychische gezondheid en kwaliteit van leven.
- Openhartig en Vertellis zijn kaartspellen met gesprekstarters over andere onderwerpen dan mentale gezondheid.
- Op de website van Uit de Schaduw staat een oefening met verschillende gespreksonderwerpen.
