Valérie (29) woont in Utrecht, werkt als onderzoeker in de plantenbiologie en gaat in haar vrije tijd graag wielrennen.

Na jaren niet of nauwelijks over haar mentale klachten te praten besloot Valérie het roer om te gooien en er altijd en overal eerlijk over te zijn. Maar die openheid kent nog wel uitdagingen: hoe of wanneer vertel je over je klachten aan je werkgever? En wat zijn de consequenties daarvan? “Het zal altijd een dilemma blijven bij sollicitatiegesprekken.”

Waarom zet jij je in als ambassadeur voor Luister Eens?

Al ruim 10 jaar heb ik mentale klachten. Sindsdien heb ik een enorme ontwikkeling doorgemaakt wat betreft erover praten. Een tijdje geleden besloot ik all the way te gaan en het overal te vertellen. Het ging enorm slecht met me, waardoor ik het gevoel had dat ik nog maar weinig te verliezen had. Ik merkte toen dat de mensen die om mij geven er alleen maar goed op reageerden. Die ervaring wil ik ook aan anderen geven, door te normaliseren dat we praten over mentale aandoeningen. Daarnaast wil ik omstanders van mensen met klachten inspireren: creëer een open sfeer, reageer begripvol en doe er niet raar over.

Wie heb je als eerste over jouw klachten verteld, en hoe ging dat?

Het ging echt in stapjes. Bij mijn eerste depressie vertelde ik er niemand over. Mijn hele studietijd probeerde ik het zelf op te lossen. Ik was mezelf telkens in bochten aan het wringen om toch nog ergens te komen opdagen. Pas een jaar of vier praat ik open over mijn klachten in mijn persoonlijke kring.

Als eerste vertelde ik het aan een jeugdvriendin en mijn zus. Het was best onwennig en moeilijk. Ik was onzeker: ga ik wel goed met mijn klachten en gevoelens om, of heb ik het aan mezelf te danken? Ik schaamde me voor de zware emoties die ik ervaarde: verdriet, angst en boosheid. Ik had nooit geleerd hoe ik zulke dingen kon delen, en me kwetsbaar kon opstellen.

Ik begon met vooral de feitelijke kant vertellen: ‘deze klachten heb ik’. Pas later ging het dieper: welke gevoelens zitten er achter die klachten, en welke hevige gedachtes? Mijn zus en jeugdvriendin zijn allebei psycholoog, daardoor wist ik dat ze niet gek op mij zouden reageren. Ze hadden al gemerkt dat het slecht met me ging en waren ontzettend begripvol.

Hoe ging het daarna verder?

Toen ik na mijn studie ging werken en een PhD deed aan de universiteit kwamen mijn klachten in vlagen. Het ging steeds een tijdje slecht, en dan weer oké. Totdat ik een enorme depressie kreeg. Ik lag er zo’n vier, vijf maanden volledig uit waarna ik met vallen en opstaan reïntegreerde. In totaal kon ik twee jaar niet volledig werken.

Die periode heeft echt mijn ogen geopend. Ik besloot volledig eerlijk te zijn over hoe ik mij voelde zodat ik steun kon krijgen: op mijn werk, in mijn vriendengroep en bij mijn ouders.

Het voelde als de enige optie, maar die openheid was wel heel erg spannend en eng. Er zijn altijd mensen die laten merken dat ze er helemaal niks van begrijpen. Ik was bang dat mensen mij als persoon niet sterk zouden vinden, of zouden denken dat het mijn eigen schuld is. Maar ik besefte me: als ik niet open ben, ga ik hier niet uitkomen.

Je bent ook op je werk in gesprek gegaan – hoe was dat?

Dat vond ik heel erg spannend. Maar mijn baas had niet beter kunnen reageren. Hij was ongelofelijk begripvol en heeft het op geen enkel moment over werk gehad. De nadruk van het gesprek lag echt op mij en mijn gezondheid. Dat waardeerde ik heel erg. Het moeilijkste vond ik dat ik in mijn werk een bepaalde zekerheid niet kan bieden, doordat mijn depressie in vlagen komt. Ik heb misschien meer ondersteuning en flexibiliteit nodig, en kan op sommige momenten minder geven dan een ander. Ik ben soms bang daarop te worden afgerekend.

Inmiddels heb ik een nieuwe baan. Tijdens het sollicitatiegesprek heb ik over mijn depressie verteld. Daar ben ik trots op, maar ik heb er wel heel lang over nagedacht. Ik heb in het gesprek de focus gelegd op de positieve dingen, zoals het feit dat ik mezelf nu veel beter ken, en wat ik ervan heb geleerd. Er werd goed op gereageerd en ik heb de baan gekregen. Maar het zal altijd een dilemma blijven bij nieuwe werkgevers en sollicitatiegesprekken: ga ik het zeggen? Welk deel wil ik vertellen en op welke manier? Moet het überhaupt? Tegen die vragen lopen denk ik veel mensen aan.

Hoe zou je willen dat we als samenleving omgaan met praten over mentale klachten?

Ik hoop echt dat praten over mentale klachten geen negatieve gevolgen meer heeft: op de arbeidsmarkt, maar ook op andere gebieden, bijvoorbeeld tijdens dates. Dat zou zó veel barrières wegnemen. Stigma’s rondom mentale klachten hebben denk ik een grote invloed op hoe er met mensen met klachten wordt omgegaan.

Daarnaast reageren mensen soms op mijn klachten op een manier die mij het gevoel geeft dat ik zelf iets fout doe. Als iemand zegt: “ben je nou nog niet uitgerust? Je bent er toch twee weken niet geweest?” geeft mij dat het gevoel dat ik niet hard genoeg probeer. Het is fijn als mensen goed luisteren en niet oordelen. Daar is denk ik veel winst te behalen.